Thursday 28 June 2012

BAHASA JIWA BANGSA

KOSA KATA BAHASA DERUMPUN BAJAU
( PANTAI TIMUR DAN BARAT SABAH )

             Bajau Pantai Timur

Aku sayang pada mu - Alasah aku ma ka'ah
Aku suka padamu - Bilahi aku ma ka'ah
Siapa namamu? - Sai on nu?
Nama saya Dayang - On ku Dayang
Sayang, aku cinta padamu / Sayang, aku sayang padamu - Rayang, alasa aku maka'ah
apa khabar? - Ai/I habbal?
di mana? - maingga?
Tak lama lagi aku jadi bapa = Embal toggol aku jari ammak
          Bangunlah kau - abatikna ka


aku - aku, saya
          angai - kenapa
ahok - ya
embal niak - tak ada
atoggol - lama
amangan - makan(sedang)
lingantuh - mengantuk
palakkas - cepat
palastik - plastik
amolek - pulang
ka'ah - kau, engkau, awak , anda
kita/kitam - kita
ka'am - kamu
kami - kami
bilahi - suka

rayang - sayang (Kata Nama - digunakan untuk memanggil atau menamakan seseorang yang disayangi)juga dignakan untuk panggilan anak prempuan
lasah - sayang, cinta, kasih (Kata Adjektif - menunjukkan perasaan sayang)
ralua - sama
maka - dengan
ma'iya - padanya
on - nama
sai - siapa
ku = ku(kata ganti nama diri pertama yang menunjukkan hak milik)
ammak - bapa
onggok - ibu
ombok - nenek
kakak - kakak/abang
sihaka - adik beradik yang lebih tua
sihali - adik
sihaka - abang
otok - (panggilan manja untuk adik/laki-laki yang lebih muda)
babu' - makcik
bapa/pak - pakcik
omboh/ombok -nenek/datuk
kaki - sepupu
tapek - kaki
anak - anak
umpu - cucu
lalla -lelaki
randa - perempuan
anak kamanakan - anak buah
anakranakan - keturunan
Ginis Kinakan - Jenis Makanan
bohek -air
manuk - ayam
raing/daing - ikan
sapi' - sapi/lembu
gula-gula/gulak-gulak - gula-gula
buas - nasi/beras
gula/gulak - gula
sayul - sayur
entollo - telur

         Ginis Walna/kolol - Jenis Warna

pote' - putih
ettom - hitam
bilu - biru
bianing - kuning
gaddung - hijau
kalas - merah jambu
keyyat - merah
taluk - unggu

         Numbul - Nombor

assa - satu
duwa - dua
tullu - tiga
uput - empat
lima - lima
unnum - enam
pituk - tujuh
waluk - lapan
siyam - sembilan
sangpuh - sepuluh
rahatus/dahatus - seratus

       Ada beberapa perkataan suku kaum bajau yang hampir sama 
       sebutannya dengan bahasa melayu dan membawa maksud yang
       sama dalam bahasa bajau.          

         Contoh:-

Tompah/taumpak - Terompah (kasut),
Badju - Baju,
Sin - Sen (Duit),
Aku - Aku,
buk - buku
Kitab - Kitab,
iskul - sekolah
tahik - air laut
rilaut/delaut - lautan
palauk/lauk - lauk
karitak - kereta
Tangan - Tangan
longon - lengan
bowa-bawa
bowak-mulut
Mata - Mata
Talinga - Telinga
Вuas- Beras
Kayu - Kayu
Sipak - Sepak (Tendang)
Sampak - pukul
Timbak - Tembak
Lakkas/palakkas - Lekas (Cepat)
anginum - Minum
amangan - makan
alahi - Lari
Sukup - Cukup
Potek - Putih,
bilu - biru,
bianing - kuning,
gaddung - hijau,
ettom - hitam,
coklat - cokelat,
oren - oren/jingga,
unggu/taluk - ungu,
ata'u - pandai
mata - mata
manis - manis(rupa yang manis);
amamis - manis(gula ataupun makanan atau minuman yang manis),
kukku - kuku ,
matai - mati,
atai - hati,
jantung - jantung,
hatus - ratus,
ngibu - ribu,
daluwa - sama,
batu - batu,
kota/bandal - kota,
bangsa - bangsa,
suku - suku,
lampuk - lampu,
suvuh - pagi,
sawan - cawan,
sapu - sapu,
lella/lalla - lelaki
danda/randa - perempuan,
atakka- sampai,
dua/rua,empat,lima,onnom/,sangpuh - dua,empat,lima,enam,sepuluh
issa,tullu,pituh,waluk,siam - satu,tiga,tujuh,lapan,sembilan
lumak - rumah,
Аa - orang
ahap - sedap/bagus
mingga - dari mana
sinnyawa/pantalun - seluar
bajjuk - baju
tapek - kaki
ung - hidung
lepa - perahu /biduk
suruk - sudu
maskid - masjid
angai - kenapa
dangai/rangai - berapa
to'a - tua
sambahayang - solat/sembahyang
bang - azan
sukup - cukup
katas - kertas
ahap - bagus/baik
otak/utuk - otak
lawang - pintu
bangkuk' - bangku
bittis - betis
tangan - tangan
jambatan - jambatan
langit - langit
napas - nafas
sigah - rokok
tb - tv
alam - tiada
langan-jalan(palengan2-jalan2)
amandi-mandi
bowa - bawa

       

       

       Bajau Pantai Barat  ( Kota Belud )

       
       lengantu = lapar
       limpang = baring
       luman tanak = jalan kaki
       mapi = masak
       kiti = kita
       benad betis = lenguh kaki
       somo = sama
       mangan = makan
       yan abar = apa khabar
       turi = tidur
       saging =pisang
       dendo = perempuan
       laruk = tapai
       jomo = orang
       kambul =selimut
       segai = mereka
       payau = rusa
       dela =lelaki
       baie = basi
       yangto'o =nenek
       tarum = terung
       mato'o =datuk
       ngeluteh = lesu
       eyang =mama
       kilik = cerek
       irom = hitam
       peberinut = beransur balik
       ema =bapa
       sian = siapa
       lema'an =jalan
       parak = berkecai
       nguta =muntah
       limbo = lemas
       tio =jauh
       seruan = bertunang
       sikot =dekat
       limpas =lalu /tumpang lalu
       turi =tidur
       lulai = lari
       ngantuk =mengantuk
       sekelat = selimut
       tegega =terkejut
       odon = tangga
       ingin =suka
       beluang = pintu
       gali =geli
       pendawan = tingkap
       teto'o =ketawa sesapu = penyapu
       pinggo =pergi ke mana
       temang = lidi
       minggo =mana
       kuri-kuri/beragam = main-mian
       songngom =malam
       mekale = dengar
       iyan/iyen =apa
       beserita = bercakap
       dela' =lidah
       mandi badak = malam berinai
       urung =hidung
       sabuk = gayung
       moto =mata
       situn = tempayan
       telingo =telinga
       kebentianan = ????
       siyen =siapa
       suang = sungai
       isa =satu
       regisin = tali air
       duo =dua
       ungkab = terkopek/buka
       telu =tiga
       empat=empat
       limo =lima
       enom =enam
       pitu' =tujuh
       wauk' =lapan
       siom =sembilan
       sepu' =sepuluh
       buas =nasi
       rapa' =sayur
       de'ing =ikan
       ratas/tara' =redah


Bahasa Bajau di Filipina

Bahasa bajau di selatan filipina juga menuturkan bahasa yang sama, tanpa perubahan sebutan atau makna. walaubagaimanapun,terdapat perbezaan sedikit diantara bahasa kaum bajau sebelah pantai barat dan pantai timur sabah, dari segi sebutan tetapi masih mengekalkan makna yang sama. 60% bahasa bajau adalah bahasa melayu. Apa yang pasti, kebanyakan orang tua - tua suku kaum bajau dahulu amat sukar apabila menyebut perkataan yang ada huruf 'R' dan 'C'dan Ј. Contohnya 'NUR' menjadi 'NUL', 'SABAR menjadi 'SABAL', 'SYUKUR' menjadi 'SUKUL', 'CUKUP' menjadi 'SUKUP', 'CAWAN' menjadi 'SAWAN', ΖАМАΝ menjadi ЈΑΜΑΝ,ΖΙΡ menjadi ЈΙΡ dan banyak lagi.

By: MaWaR PuTiH

No comments:

Post a Comment